Met een grijsfilter fotograferen of toepassen in een fotobewerkingsprogramma

Is het altijd handiger om met een grijsfilter te fotograferen of dit juist aan de nabewerking over te laten? Deze keuze hangt grotendeels af van de situatie en het moment dat de foto wordt gemaakt. In dit artikel laten we daarom zien in welke situaties het nuttig kan zijn om het grijsfilter juist wel of niet te gebruiken. Ook delen we hoe je door middel van nabewerking eenzelfde effect kunt verkrijgen.

Inhoud van dit artikel:
1. Met een grijsfilter fotograferen of toepassen in een fotobewerkingsprogramma (video tutorial)
2. De functies van een grijsfilter
3. Dynamisch bereik
4. Wanneer werkt nabewerking niet?
5. Meer flexibiliteit zonder een grijsfilter

Met een grijsfilter fotograferen of juist toepassen tijdens het nabewerken (video tutorial)

Het belangrijkste doel van een grijsfilter is om de hoeveelheid licht die door de lens van de camera komt te verminderen, zonder de kleuren of de algehele kleurbalans van de foto te beïnvloeden. Het filter werkt dan als het ware als een zonnebril voor de camera. Hierdoor is het mogelijk om foto’s waarbij er sprake is van veel contrast, zoals de luchten van een landschapsfoto, van details te behouden. Afhankelijk van de situatie kan het gewenste resultaat ook behaald worden zonder een grijsfilter door middel van nabewerking.

In de onderstaande video tutorial laten we door middel van Adobe Lightroom zien hoe dit in zijn werking gaat. Heb je geen Adobe Lightroom? Geen probleem. Grote kans dat jouw fotobewerkingsprogramma ook de optie biedt om een lineair masker te gebruiken en de bewerkingsopties te maken die wij ook in onze video toepassen.

De functies van een grijsfilter

Het grijsfilter wordt voornamelijk ingezet om de hoeveelheid licht die door het objectief op de sensor valt te verminderen. Daarbij is het van belang dat het filter de kleuren en algehele kwaliteit van de foto niet beïnvloed. Door de hoeveelheid licht te verminderen krijgt de fotograaf meer controle tijdens het fotograferen. Enkele belangrijke functies van een grijsfilter zijn:

Belichtingscontrole
Grijsfilters verminderen de hoeveelheid licht die de sensor van de camera bereikt, waardoor je langere belichtingstijden kunt gebruiken. Lange sluitertijden worden voornamelijk vanaf een statief gebruikt of tijdens de fotografie techniek ICM (intentional camera movement). Het filter voorkomt overbelichting.

Controle over het diafragma
Omdat het grijsfilter de hoeveelheid licht verminderd is het mogelijk om in situaties waarbij veel licht is ook met lage diafragma waardes te werken (grote opening). Daardoor krijg je meer controle over de scherptediepte in een foto.

Beheersen van overbelichting
In situaties met fel zonlicht waarbij contrasten erg groot zijn, kunnen grijsfilters helpen om het dynamische bereik van je camera uit te breiden. Hierdoor worden details te behouden in zowel lichte als donkere gebieden van je foto’s. Een groot voordeel die de fotograaf meer mogelijkheden biedt tijdens het nabewerken.

Dynamisch bereik

Het dynamisch bereik van een foto verwijst naar het verschil in helderheid en detail tussen het donkerste en het lichtste deel van de foto. Als fotograaf probeer je tijdens het fotograferen zoveel mogelijk (kleur)tinten vast te leggen. In het histogram is daarbij goed te zien wat het bereik is. In sommige situaties is het niet nodig om het dynamisch bereik op te rekken door een grijsfilter te gebruiken. Bijvoorbeeld op bewolkte dagen. Daarbij kun je de details ook tijdens het nabewerken weer naar voren laten komen. Op bewolkte dagen weet de camera meer details vast te leggen dan je als eerste instantie terugziet. Dit is het punt waar nabewerking om de hoek komt kijken.

In het onderstaande voorbeeld is goed te zien dat de wit ogende lucht niet helemaal wit is uitgeslagen. Dat betekent dat de pixels nog voldoende informatie bevatten die enkel de juiste handeling nodig hebben om zichtbaar te worden. Gebruik het histogram om overbelichting te signaleren of sneltoets ‘J’ op het toetsenbord.

In deze situatie heb je als fotograaf de keuze om tijdens het maken van de foto een grijsfilter te gebruiken om de details in de lucht te behouden, maar kun je er ook voor kiezen dit tijdens het nabewerken te doen. Daarbij heb je geen grijsfilter nodig.

Wanneer werkt nabewerken niet?

Wanneer je geen grijsfilter hebt en zowel de details in de lucht als het landschap wilt behouden is het belangrijk te letten op de belichting van de foto. In situaties waarbij je tijdens het fotograferen de foto verkeerd hebt belicht krijg je kans op overbelichting. In dat geval bevatten de pixels op de desbetreffende plek in de foto geen detailrijke informatie meer. Deze zijn dus enkel wit. Nabewerken kan daarbij dan niet meer helpen.

In veel gevallen is het mogelijk om in één belichting een foto te maken zonder over- onderbelichting. Wanneer dit niet lukt raden we aan om vanaf een statief meerdere belichtingen te maken en deze foto’s naderhand samen te voegen (HDR of exposure blending).

Meer flexibiliteit zonder grijsfilter

In deze situatie waarbij we op een bewolkte dag gaat fotograferen heb je uiteindelijk meer flexibiliteit tijdens het nabewerken, dan wanneer je een grijsfilter had gebruikt. In onderstaand voorbeeld is te zien hoe je door middel van een lineair verloopfilter in het fotobewerkingsprogramma de details in de lucht weer naar voren kunt laten komen. Een voordeel is dat je tijdens het nabewerken meer controle hebt over de belichting van dit specifieke deel van de foto. Zo werkt -2 in ons voorbeeld erg goed om de lucht te bewerken. Als je dat tijdens het fotograferen zou willen doen, dan moest je het juiste grijsfilter mee hebben die ook -2 stops belicht.

Een ander groot voordeel aan het fotograferen zonder grijsfilter en juist dit filter tijdens het nabewerken te gebruiken is dat je het verloop (van donker naar transparant) kunt beïnvloeden. Een filter heeft een vast verloop die niet altijd even mooi bij de situatie past. Tijdens het nabewerken laat het rode filter goed zien hoe dit verloop loopt. Het verloop kun je naar wens aanpassen zodat het effect beter aansluit bij de situatie.

Nog een ander voordeel is dat je tijdens het nabewerken delen die binnen het gebied van het lineair filter (digitaal grijsfilter) vallen, kunt uitsluiten. In ons voorbeeld is dat de boom die links bovenin beeld te zien is. Dit kan door bijvoorbeeld de donkere pixels uit te sluiten van de selectie binnen het lineair grijsverloop filter.

Kortom: in situaties waarbij het dynamisch bereik niet zo groot is, zoals op bewolkte dagen. Dan heeft het gebruik van nabewerking mijn voorkeur, omdat je daar veel meer mee kunt doen.

Meer leren over Adobe Lightroom?

Vind jij dit een prettige manier van leren? Volg dan een online cursus Adobe Lightroom bij ons! Tijdens de online cursus Adobe Lightroom leer je op jouw eigen tempo alle mogelijkheden van Lightroom kennen. Deze Nederlandstalige cursus is gemakkelijk te online te volgen, ook wanneer je onderweg bent. Ontdek meer over onze online cursus Adobe Lightroom en of deze bij jou past!

Handige Lightroom sneltoetsen

We hebben nog een leuke extra voor iedere Adobe Lightroom gebruiker, namelijk een spiekbriefje met sneltoetsen. Sneltoetsen zijn de toetsen op je toetsenbord waar een bepaalde Lightroom actie achter zit. Door veel sneltoetsen te gebruiken, kun je een stuk sneller werken in dit fotobewerkingsprogramma. Vul hieronder je naam en e-mailadres in en wij mailen het spiekbriefje binnen 15 minuten: