De gulden snede toepassen bij het fotograferen

De ideale verhoudingen, bestaat die? Al sinds de oudheid is de gulden snede een uitvoerig bestudeerde leer geweest naar de perfecte en ideale verhoudingen van lijnstukken. De term ‘gulden snede’ is echter pas in de jaren 30 van de 19e eeuw ontstaan. In dit artikel belichten we de gulden snede en hoe je deze compositieregel kunt gebruiken om de meest sterke composities te fotograferen.

Inhoud van dit artikel:
1. Wat is de gulden snede?
2. De gulden spiraal
3. De gulden snede toepassen tijdens het fotograferen
4. De rasterweergave aanpassen van de camera
5. Rasters en vlakverdeling tools in Lightroom en Photoshop

Wat is de gulden snede?

De gulden snede is een leer naar verhoudingen die gebaseerd is op een wiskundige berekening. Waarbij de ideale verhoudingen van een lijnverdeling vast werd gesteld. Omdat een foto niet uit maar één lijn bestaat, maar uit meerderen, verdelen we de foto in zowel horizontale als verticale lijnen (zie voorbeeld). Door de foto in negen vlakken te verdelen met twee horizontale en twee verticale lijnen, wordt de gulden snede vaak verward met de regel van derden. Bij beide compositieregels wordt het beeld verdeeld in negen vlakken, maar bij de gulden snede zijn de vlakken niet in gelijke stukken verdeeld. Onderstaande foto laat zien hoe de verhoudingen van de gulden snede terugkomen in een foto. De verhouding die de oranje lijn heeft tegenover de groene lijn, staat gelijk aan de verhouding van de gele tegenover de oranje lijn.

Sommige fotografen passen de gulden snede onbewust toe tijdens het bepalen van een compositie. Dat heeft te maken met een natuurlijk gevoel voor compositie, waarbij de verhouding en plaatsing van onderwerpen als prettig wordt ervaren. Belangrijk is daarbij dat er geen grote spanningen voelbaar is tussen twee objecten en dat het voor het gevoel ‘gewoon klopt’.

de gulden snede toepassen tijdens het fotograferen
De gulden snede

De gulden spiraal

De gulden spiraal, ookwel bekend onder de reeks van Fibonacci, is een variatie op de gulden snede. De gulden spiraal is ook gebaseerd op een wiskundige berekening welke bij begint met de getallen 0 en 1. Vervolgens wordt daarop doorgeteld, waarbij het nieuwe getal een samenvoeging is van de twee voorste getallen. Dan krijg je dus 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13 enzovoort. Wanneer we deze reeks in beeld omzetten krijgen we een steeds nauwere spiraal in combinatie met steeds kleinere vlakken. De gulden spiraal komt terug in de natuur, zoals de bouw van het slakkenhuis, een orkaan of planten. Het punt waarop de spiraal zich concentreert wordt het ultieme focuspunt. Je zou kunnen zeggen dat zich daar het belangrijkste onderwerp van de foto bevindt. Deze spiraal komt ook in brede lijnen overeen met de kijkrichting waarmee je rekening kunt houden in een foto. De spiraal leidt het oog door de foto naar het belangrijkste punt, zonder dat de kijkrichting dus geblokkeerd wordt. Dat zorgt ervoor dat het fijn is om naar de foto te kijken en ieder onderdeel voldoende aandacht krijgt.

In de praktijk wordt in het hart van de spiraal een belangrijk onderdeel van de foto geplaatst. Een onderdeel die de aandacht vasthoudt, maar tegelijkertijd afhankelijk is van de vormverdeling rondom. Alle elementen in de foto versterken elkaar. Bij portretten wordt vaak het oog in het hart van de spiraal gefotografeerd. Bij landschappen een opvallend element zoals een dier of de zon.

de gulden snede fotografie
De gulden spiraal

De gulden snede toepassen tijdens het fotograferen

Probeer tijdens het fotograferen rekening te houden met de verhoudingen van niet alleen lijnen, maar ook vorm en kleur in een foto. Daarbij is het belangrijk dat je ‘van een afstand’ naar de gemaakte foto kunt kijken met een frisse blik. De objecten in de foto moeten niet te dominant overkomen en elkaar juist versterken. Door het volgende stappenplan te volgen kun je voor jezelf bewuster bezig zijn met het toepassen van de gulden snede in een foto.

  • Maak een (denkbeeldige) vlakverdeling van de gulden snede
  • Houd rekening met de kijkrichting van het hoofdobject in de foto.
  • Plaats het object op een kruis van de vlakverdeling, afhankelijk van de kijkrichting.
  • Indien er een horizon aanwezig is plaats je deze bij voorkeur ook op een horizontale lijn. Afhankelijk van de onderwerpen in de foto kan de horizon ook op 1/3e van de foto.

Uiteindelijk zijn compositieregels er om bewuster het ordenen van objecten op een tweedimensionaal vlak bezig te zijn. Meestal gaat dit op gevoel en ontwikkel je als fotograaf je eigen compositiegevoel. Voor wie het nog lastig vinden zijn er altijd nog compositieregels om te handhaven. Je zou deze kunnen zien als zijwieltjes, wanneer je probeert te leren fietsen. Door veel te oefenen heb je de hulp van de zijwielen niet meer nodig! Datzelfde gaat eigenlijk ook op voor compositieregels.

Gulden snede oefenen met photoshop
Oefen de gulden snede door de lijnen aan eigen foto’s toe te voegen met Photoshop!

De rasterweergave aanpassen van de camera

De beste manier om de gulden snede als compositieregel te oefenen is door de rasterweergave in de zoeker van de camera in te stellen. Door de aanwezigheid van deze vlakken ben je vaan onbewust bewuster bezig met het bepalen van compositie. Ook verklein je de kans dat je scheve foto’s maakt. In de meeste gevallen is het alleen mogelijk een rasterweergave van 9 vlakken weer te geven, die zoals bij de regel van derde, gelijk zijn verdeeld.

Rasters en vlakverdeling tools in Lightroom en Photoshop

Rasters zorgen ervoor dat je meer overzicht houdt op de vlakverdeling van de foto. Erg handig, want ook tijdens de nabewerking speelt compositie een grote rol. Zo kan het zijn dat je erg snel een foto moest maken en eigenlijk niet zo druk was met compositie. Naderhand wil je de foto natuurlijk hier en daar wat aanpassen door deze recht te zetten of bij te snijden. Daarbij kan de rasterweergave goed van dienst zijn. De rasterweergave kun je gemakkelijk instellen bij Lightroom en Photoshop. Je bepaald zelf het aantal vlakken waarin de foto verdeeld wordt. Dit kan helpen om voor jezelf de focus te leggen op de gulden snede óf de regel van derden.

Bekijk hier de video waarin we uitleggen hoe je verschillende compositierasters kunt tonen in Adobe Lightroom.

Via Photoshop kun je op twee manieren een raster maken. Het is mogelijk om Photoshop een standaard raster te laten genereren (zie voorbeeld), maar het is ook mogelijk zelf een raster te maken middels hulplijnen. Het raster kun je tonen via het weergave menu: weergave > tonen > rasters.

De hulplijnen maak je dus zelf. Om een hulplijn te maken moet je de liniaal weergeven. De liniaal gebruik je vervolgens om de hulplijn te trekken. Het maken van een hulplijn gaat als volgt:

  • Zorg ervoor dat de liniaal zichtbaar is weergave > Liniaal.
  • Klik op met de muis op een punt op de lineaal en houd deze vast.
  • Breng de muis naar het juiste punt op de foto en laat vervolgens de muisklik los.
  • Herhaal dit naar eigen voorkeur. Hulplijnen kun je zowel horizontaal als verticaal maken.

Hulplijnen kun je gemakkelijk weer wissen door weergave > hulplijnen wissen.

Laat een reactie achter