Scherpe macrofoto’s maken, hoe doe je dat?

In de natuur vind je oneindig veel macro-onderwerpen. Bloemen, insecten, en paddenstoelen lenen zich zeer goed voor macrofotografie. Denk bijvoorbeeld aan de zonnedauw of de roltong van een vlinder. Ook regen- of dauwdruppels kun je prachtig in beeld brengen met macrofotografie. Maar hoe krijg je je macrofoto’s ultrascherp? In dit artikel geven we tips om nòg scherpere macrofoto’s te maken.

Inhoud van dit artikel:
1. Macrofotografie, wat is het precies?
2. Benodigdheden
3. De beste locaties vinden
4. Het beste tijdstip voor macrofotografie
5. Camera-instellingen en tips voor scherpe macrofoto’s

Macrofotografie, wat is het precies?

Macro betekent een 1:1 vergroting. We hebben het over macrofotografie als het onderwerp op de foto op ware grootte op de beeldsensor wordt afgebeeld. Het onderwerp is dan net zo groot als in het echt. Dus een insect van 1 cm, is op de sensor ook 1 cm. 
Met bijvoorbeeld paddenstoelen is dit lastiger. Een paddenstoel is al snel 5 à 10 cm. Omdat deze niet in zijn geheel op je beeldsensor past, zul je een paar stapjes achteruit moeten doen en komt de paddenstoel kleiner in beeld dan deze in het echt is. Dan spreken we eigenlijk niet meer over een macrofoto maar over een close-up foto. Omdat er bij close-up fotografie toch vaak wordt gesproken over macro, gebruiken we vanaf nu de term macro voor beide. 

Hier zie je 2 foto’s met hetzelfde onderwerp. Je kunt zo duidelijk het verschil zien tussen een macrofoto (links) en close-up foto    (rechts).

Benodigdheden

Een goede voorbereiding is het halve werk. Deze drie accessoires zijn handig om mee te nemen tijdens het fotograferen:

1. Een macrolens is handig maar geen must. Ook met een telelens/zoomlens kun je mooie macrofoto’s maken. Je kunt ook werken met tussenringen, een close-up filter of een voorzetlens.

2. Een (macro)statief of rijstzak is handig als je geen beeldstabilisator op je objectief hebt, of als je heel dicht op je onderwerp zit.

3. Een witte paraplu. Dit is handig bij fel zonlicht. De witte paraplu dient als diffuser en zorgt ervoor dat het licht verzwakt. Hierdoor heb je geen harde schaduwen, maar krijg je juist mooie zachte tinten in je foto.

* Ben je van plan een macrolens aan te schaffen? Let op! Tegenwoordig staat op veel objectieven het woord “Macro”. Maar dit zijn lang niet altijd macrolenzen. Let bij de aanschaf van een macrolens vooral op de verhouding. 1:1 is macro. Een macrolens heeft bijna altijd een vaste brandpuntafstand. Je kunt daarmee dus niet in en uitzoomen. De brandpuntafstand verschilt van 50 mm tot 105 mm en zelfs 180 mm.

De beste locaties vinden

Eigenlijk heb je bij macrofotografie maar een paar m² nodig. Je tuin, of een gemeenteperkje kan al genoeg zijn. Je moet alleen anders leren kijken. Zoom in met je ogen. Kijk klein maar toch groots! Wat valt je op? Ga op zoek naar kleur, insecten, gekronkelde takjes, bloemblaadjes, structuren, afwijkingen enzovoorts. 

Tip: Neem een grote bloembak en zaai hier bloemzaadjes in waar insecten op af komen. Of hang een insectenhotel in je tuin. Zo heb je in het voorjaar, de zomer en in het begin van het najaar altijd iets in de buurt om te fotograferen.

Links: Een eitje van een mot. Deze is ongeveer 1 mm groot.
Rechts: een krultak van een passiebloem. Deze is ongeveer 1 cm groot.

Het beste tijdstip voor macrofotografie

De mooiste (natuur) macrofoto’s worden gemaakt met zacht licht. Het is dan ook niet gek dat veel fotografen ‘s morgens al voor dag en dauw de natuur intrekken. Dit geldt overigens niet alleen voor macrofotografen. Ook landschapsfotografen maken zich vroeg uit de veren vanwege het zachte ochtendlicht. 

Vroeg in de ochtend heb je ook de grootste kans op dauwdruppels. Dit geeft een mooi effect op bloemen. Maar ook op insecten is dit verrassend mooi. Het grote voordeel is dat de meeste insecten eerst hun vleugels moeten opwarmen voordat ze weg kunnen vliegen. Zo kun je met je camera een stuk dichter bij je onderwerp komen dan bijvoorbeeld in de middag. Ook in de avond is er mooi licht. Denk bijvoorbeeld aan het gouden uur. Wil je wat warmere tinten in je foto’s dan is dit het perfecte tijdstip voor jou. 

Links: een rups van de veelvraat onder de dauwdruppels.
Rechts: een close-up van een citroenvlinder.

Camera-instellingen en tips voor scherpe macrofoto’s

Zorg voor een stabiele houding. Als fotograaf sta of lig je vaak in een onhandige houding om je onderwerp op een mooie positie in beeld te brengen. Heb je moeite met het evenwicht? Gebruik dan een statief of een rijstzak om je camera op te leggen.

Houd je camera stil. Het klinkt misschien overbodig, maar dit is echt belangrijk. Hoe dichter je op je onderwerp zit, des te gevoeliger het beeld is voor bewegingsonscherpte. Vind je dit lastig? Overweeg dan een objectief met ingebouwde beeldstabilisatie. Deze corrigeert een groot deel van de trillingen. Heb je geen beeldstabilisatie? Werk dan met een statief. Je kunt daarbij ook een afstandsbediening gebruiken. Zo weet je zeker dat er geen trillingen meer kunnen ontstaan.

Sluitertijd
Stel je sluitertijd goed in. Als je uit de hand fotografeert, onthoud dan dit trucje: Als je fotografeert met een brandpuntafstand van 100 mm, heb je een sluitertijd van minimaal 1/100 nodig. Hoe langer de sluitertijd des te groter de kans op bewegingsonscherpte. Heb je te maken met een bewegend onderwerp? Stel je sluitertijd dan korter in. Bijvoorbeeld 1/500 of zelfs 1/1000 of hoger.

Scherpstellen
Je kunt ervoor kiezen om de autofocus te gebruiken. Zo kiest de camera het onderwerp en zal je camera voor jou scherpstellen. Maar let op. Je camera ziet niet altijd het juiste onderwerp. Zeker niet met macrofotografie omdat het vaak om hele kleine onderwerpen gaat. Neem als voorbeeld een spinnenweb. Dit is zo fragiel dat je camera niet het spinnenweb, maar de achtergrond als onderwerp zal zien en daar op scherp zal stellen. Dan is het beste om te kiezen voor handmatig scherpstellen. Zo heb je zelf volledig de touwtjes in handen.

De meest specifieke methode is om met 1 autofocuspunt scherp te stellen. Pak het middelste AF-punt, stel daarmee scherp op je onderwerp, kies vervolgens de juiste compositie en maak je foto. 

Diafragma
Het diafragma goed instellen is belangrijk voor de zachtheid van een foto. Maar ook voor de scherptediepte. Hoe lager de diafragmawaarde des te kleiner de scherptediepte. Onder de juiste omstandigheden krijg je zelfs bokeh-bollen in de achtergrond.Het nadeel hiervan: als je dicht op je onderwerp zit krijg je veel onscherpte in je foto. Misschien ook wel op de delen die je juist graag scherp wil zien. Zodra je een stapje naar achter doet, is er al een groter deel van het onderwerp scherp. Doe je nog 1 of 2 stapjes naar achter, is je onderwerp waarschijnlijk helemaal scherp. Maar nu heb je niet die 1:1 vergroting zoals eerder uitgelegd. Daarvoor moet je echt dichter op je onderwerp. Om van dichtbij je hele onderwerp scherp te krijgen, zet je je diafragma wijder open. Doe dit in kleine stapjes en kijk goed wat dit met de scherpte op je onderwerp doet.

Nabewerking
Ook de nabewerking speelt een grote rol bij een scherpe foto. Schiet je in RAW, dan wordt er vanuit de camera geen verscherping en kleurcorrectie toegepast op de foto. Schiet je in JPEG, dan wel. Dit is overigens erg minimaal en lastig met het blote oog te onderscheiden… Indien je graag controle wilt over het nabewerkingsproces, dan raden we aan om in RAW te fotograferen.

Slot

Met deze tips kun je nu goed voorbereid met je camera de natuur in gaan. Een van de beste momenten is om vroeg in de ochtend of wat later op de dag wanneer het licht zacht is de natuur in te gaan. Ga je toch als de zon volop schijnt? Neem dan een witte paraplu mee om harde schaduwen te voorkomen. Kijk klein maar toch groots. Speel met je camera-instellingen en ga met de camera een rondje om je onderwerp op zoek naar de mooiste achtergrond. Het is vooral goed kijken en een beetje experimenteren om tot slot thuis nog te kunnen nagenieten tijdens het nabewerken. Maar bovenal heel veel plezier gewenst tijdens het fotograferen!