Wat is portretrecht en waar moet je rekening mee houden om zelf niet in de problemen te komen bij het publiceren van portretfoto’s? In een eerder bericht hebben we geschreven over de model- en property release. Een overeenkomst die nodig is om eventuele portretrechten van de geportretteerde weg te nemen. In dit artikel krijg je meer duidelijkheid wat het portretrecht precies is en hoe je als fotograaf het beste om kunt gaan met foto’s waarin mensen te zien zijn.
Inhoud van dit artikel:
1. Wat is het portretrecht?
2. Portret in opdracht
3. Portret zonder opdracht
4. Modelrelease
5. Juridische documenten voor fotografen
Wat is het Portretrecht?
Dit recht is gericht op de geportretteerde, de persoon die op de foto staat. Het recht staat er namelijk voor dat het model altijd beroep kan doen op foto’s waarin hij of zij herkenbaar in beeld te zien is. Het portretrecht is onderdeel van de Auteurswet (artikel 21 Auteurswet). Het portretrecht betekent niet automatisch dat het model ook gelijk krijgt wanneer hij of zij bezwaar maakt tegen een gepubliceerde foto. Je mag als fotograaf is sommige gevallen foto’s van personen (bijvoorbeeld op de openbare weg) delen. Zelfs wanneer zij herkenbaar in beeld staan.
Dit klinkt voor jou als fotograaf zeer gunstig, maar is dat ook zo? Ook onder het portretrecht zitten namelijk weer extra addertjes onder het gras. Zeker wanneer het model besluit dat ze het niet eens zijn met de gepubliceerde foto. Vaak komen dan de rechten van de geportretteerde (privacy) en die van de fotograaf (informatievrijheid) in de knel met elkaar en komt er een rechter aan te pas om tot een eindoordeel te komen.
Bij het portretrecht wordt onderscheid gemaakt tussen twee situaties, die we in de volgende alinea’s zullen belichten.
Portretfoto in opdracht
In deze situatie gaan we ervan uit dat zowel fotograaf als model ermee instemmen dat de foto’s gemaakt worden voor publicatiedoeleinden. Het doel van de foto’s is voor beide partijen duidelijk. De fotograaf behoudt hierbij zijn auteursrecht, mits hij voor een werkgever werkt. Dit houdt in dat wanneer de geportretteerde foto’s zou willen delen, hij of zij dit enkel met familie, vrienden mag delen mits de naam van de fotograaf vermeld wordt. Mocht de geportretteerde de foto voor derden of commerciële doeleinden nodig hebben, dan dient de geportretteerde toestemming van de fotograaf (de auteur) te hebben.
Het portretrecht berust bij de geportretteerde. Dit houdt in dat de fotograaf foto’s niet mag publiceren zonder instemming van de geportretteerde. Mocht de geportretteerde te komen overlijden, dan mogen ook nabestaanden zich beroepen op het portretrecht.
Een handige manier om de afspraken over de samenwerking tussen fotograaf en model vast te leggen is door gebruik te maken van een model-release.
Portretfotografie zonder opdracht
Bij deze situatie is er vaak geen contact tussen fotograaf en model van te pas gekomen. Bijvoorbeeld wanneer je foto’s maakt van mensen op straat. Als fotograaf heb je het auteursrecht op de foto en mag je deze vrij delen. Pas wanneer de geportretteerde (herkenbaar) in beeld zijn en hier om een ‘redelijk belang’ bezwaar tegen maakt, zal er gekeken moeten worden naar de rechten. De rechter maakt uit of zo’n bezwaar ook redelijk is. Diverse belangen die er bestaan zijn zoal het persoonlijke belang, financiële belang, algemene belang van de vrije nieuwsgaring.
Een voorbeeld van een persoonlijk belang kan zijn wanneer de fotograaf een openbare foto heeft gepubliceerd van een persoon die met zijn ex-vrouw of vriendin op de foto staat die daar later bezwaar tegen maakt.
Een ander redelijk belang kan financiële redenen hebben. Bijvoorbeeld foto’s van bekende personen. Die mag je als fotograaf niet zomaar op een T-shirt afdrukken en verkopen.
Het algemene belang van de vrije nieuwsgaring geldt wanneer de foto een informatieve functie heeft, zoals in een nieuwsbericht. Daarbij zijn foto’s met vaak herkenbare gezichten van belang voor de context van het verhaal.
Let wel dat hier uitzonderingen voor gelden. Zo mag je niet zomaar fotograferen in niet publiekelijke ruimtes en is het ook verboden om camera’s op te hangen in publieke ruimtes zonder dit kenbaar te maken.
Model release
Wil je liever niet voor ongewenste verrassingen komen te staan? Neem dan voor de zekerheid een overeenkomst mee tijdens het fotograferen. De overeenkomst wordt ook wel een vrijwaringsverklaring genoemd en kun je samen met het model invullen. Bij modellen heet dit ook wel quitclaim. Meer over het model release en een voorbeeld van de overeenkomst is in onze blog terug te lezen.
Juridische documenten voor fotografen
Wil je ook graag sterk in je schoenen staan en jouw rechten als fotograaf beschermen? Het is niet zozeer nodig om zelf het model release op te zetten of de juridische documenten zelf op te typen. In samenwerking met fotograafvoorwaarden.nl is het namelijk mogelijk kant-en-klare templates aan te schaffen. Erg handig, omdat zelf het wiel uitvinden niet altijd nodig is. Daarnaast kun jij jezelf gewoon volledig focussen op het fotograferen, maar dan met een extra gevoel van zekerheid. De documenten zijn aan te schaffen via onze website en worden aangeboden in verschillende pakketten. Bekijk alle juridische pakketten voor fotografen via onze webshop!
