Tips voor het fotograferen van sterren

Je kent ze wel, prachtige foto’s van mooie sterrenhemel, mooie foto’s van de melkweg en herkenbare sterrenbeelden boven een mooie voorgrond. Het is een aparte vorm van fotografie. De wereld ‘s nachts is heel anders dan overdag! 

Inhoud van dit artikel:
1. Apparatuur
2. Scherpstellen en instellingen
3. Een donkere locatie
4. Genieten

Apparatuur

Sterren fotograferen kan in principe met iedere camera waarbij je de instellingen manueel kunt instellen. Natuurlijk zitten er in de verschillende camera’s veel verschillen, waar je dan met name naar moet kijken is tot hoe hoog je de ISO kan opschroeven en de hoeveelheid ruis die daarbij komt kijken. De meeste nieuwe camera’s kunnen bijvoorbeeld makkelijk tot ISO 3200 met een acceptabele hoeveelheid ruis, bij wat oudere modellen heb je bijvoorbeeld al hinderlijke ruis bij ISO 1600. Ook heb je het verschil in cropcamera’s of fullframe camera’s, waarbij fullframe camera’s over het algemeen beter presteren in donkere omstandigheden en vaak dus de voorkeur genieten.

Dan de lens, over het algemeen worden er voor dit soort fotografie veel gebruik gemaakt van lichtsterke groothoeklenzen. Grofweg 14 mm tot 28 mm. Hierbij is een groot diafragma wenselijk, het liefst f2.8 of lager. De standaard ‘kit-lens’ die vaak in combinatie met een camerabody wordt gekocht, meestal een 18 -55mm met F3.5 kan ook. 

Wat je niet mag vergeten is een degelijk statief. Omdat je werkt met lange sluitertijden moet je camera stabiel blijven staan, de minste of geringste beweging zorgt namelijk voor onscherpte. Er zijn diverse statieven te koop, je kan met ieder statief wel uit de voeten maar een wat goedkoper statief is vaak wat onstabieler dan een wat duurder en vooral wat zwaarder statief. Hoe meer stabiliteit, hoe beter.

Scherpstellen en instellingen

Één van de belangrijkste onderdelen van fotografie is scherpstellen. Dat kan zeker in het begin behoorlijk lastig zijn. Wat ik zelf altijd doe is scherpstellen middels de liveview van de camera. Bijna iedere camera heeft tegenwoordig een liveview modus, waarbij je dus live ziet wat je doet op het schermpje van je camera. Meestal kun je op het camera schermpje ook nog 5x en 10x inzoomen. Zoom dan in op een ster en draai aan de focusring totdat je ster op z’n allerkleinst is, dan zit je meestal behoorlijk goed in focus. Wat je ook kunt doen is scherpstellen op een aanwezige lichtbron heel ver weg. Dat is wat minder nauwkeurig maar meestal ook redelijk oké. Als laatste optie zou je ook je focus op oneindig kunnen zetten, maar dat levert de minst mooie resultaten op.

De instellingen van je camera zijn ook niet bepaald onbelangrijk. Kort samengevat: je moet zoveel mogelijk licht op je sensor krijgen, zonder dat je té lang belicht of te veel ruis krijgt. Het is daarom prettig om zoals eerder benoemd een lichtsterke lens (lage f-waarde) te gebruiken, hoe lichtsterker de lens hoe lager de ISO-waarde kan blijven en des te minder ruis je krijgt in de foto. Grofweg zijn de instellingen als volgt:

Diafragma: zo laag mogelijk tot ongeveer F3.5 of lager.
ISO: Variërend van de hoeveelheid omgevingslicht, 1600 tot 3200. 
Sluitertijd: Dit is de lastigste, je wilt voorkomen dat de sterren streepjes worden, hierdoor heb je te maken met een maximale belichtingstijd, afhankelijk van het aantal mm van je lens. Hoe minder mm, hoe langer je kunt belichten. Hierbij kun je de volgende ‘regel’ in acht houden: 400/aantal mm = maximale sluitertijd. Bijvoorbeeld: 400/18mm = 22,2. Grofweg kun je dus 22 seconden belichten. Als je langer gaat belichten zullen de sterren streepjes worden door de draaiing van de aarde.
Hierbij moet je óók nog rekening houden met de camera sensor. Bij een full frame camera kun je ‘gewoon’ het aantal mm van je lens nemen. Bij een ‘crop’ camera moet je het aantal mm nog eens x1.6 doen. Dan wordt de 18mm dus 28mm (18×1.6) en wordt het dus 400/28= 14s.

Een donkere locatie

Nu je bekend bent met de instellingen en apparatuur gaan we kijken naar een geschikte locatie. Op diverse websites en apps zoals Darkskyfinder of Lightpollutionmap.info kun je kijken waar het bij jou in de buurt het donkerst is. Hoe donkerder, hoe beter! Als je een mooie donkere locatie hebt gevonden, zul je namelijk veel meer sterren kunnen zien en fotograferen. In de zomermaanden is het dan bijvoorbeeld mogelijk de melkweg goed fotograferen. Vanaf een locatie met veel lichtvervuiling, bijvoorbeeld vanaf het centrum van Amsterdam lukt dat niet, maar vanaf de Veluwe bijvoorbeeld wel!

De melkweg staat vanaf eind juli, vanaf +-23u, op het zuiden, hoe verder het jaar vordert, hoe meer de melkweg naar zuidwest verplaatst. Deze is zodra het donker genoeg is te fotograferen, dit zal dus steeds eerder op de avond zijn.

Eerder in het jaar, bijvoorbeeld april/mei kun je ook de melkweg fotograferen, maar dan moet je midden in je nacht je bed uit en richting het zuid-oosten fotograferen. 

Genieten

Tot slot. Sterren fotograferen is heel leuk en geeft veel voldoening. Vergeet niet om naast het fotograferen ook niet af en toe zelf even omhoog te kijken. Geniet van wat je ziet! Je kunt andere planeten zien, vallende sterren en op een hele donkere locatie, in de zomer, zie je melkweg als een subtiele band door de hemel gaan. Ik hoop je zo voldoende informatie te hebben gegeven om sterren te fotograferen, lukt het niet of heb je nog vragen, voel je vrij om ze te stellen onder dit artikel!