Tips voor het fotograferen van de maansverduistering en bloedmaan

De maan is ons dichtstbijzijnde hemellichaam. Met een afstand van ongeveer 384.400 kilometer vanaf de aarde is deze nog prima waar te nemen met het blote oog. Eens in de twee à drie jaar vindt er een volledige maansverduistering plaats. De volledige verduistering zorgt voor de koperrode kleur, beter bekent als bloedmaan. Die pracht en praal wil je als fotograaf natuurlijk zo mooi mogelijk vastleggen, zonder dat het ten nadelen gaat van de majestueuze indruk. In dit artikel daarom enkele tips, zodat jij de volgende bloedmaan (2033!) sowieso weet te fotograferen. Tot die tijd kun je altijd nog oefenen naar aanleiding van de maandelijkse cyclus van de maan of een gedeeltelijke maansverduistering.

Inhoud van dit artikel:
1. Welke instellingen om de maan te fotograferen?
2. Gebruik de juiste belichtingsmethode
3. Kies de juiste witbalans
4. Leer hoe je goed kunt scherpstellen
5. Gebruik het juiste objectief
6. Workshop Nachtfotografie
7. Volgende maansverduisteringen

Welke instellingen om de maan te fotograferen?

Om te voorkomen dat de maan als een witte bal op de foto komt, zoals je dat bij een smartphone vaak hebt, moet je de juiste instellingen voor de hand hebben. Je kunt natuurlijk met nabewerking nog het een en ander aanpassen, maar dan haal je nooit de jackpot. Stel allereerst in dat je camera in RAW schiet. Hier kun je na afloop namelijk heel erg veel mee. Ben je nog niet zo bekend met RAW? Lees in onze blog meer over de verschillen tussen RAW en JPEG.

De voornaamste programmastand van de camera om in de nacht foto’s te maken is de M-stand, oftewel, de manuele stand. Je kunt je vast wel indenken, dat het fotograferen in het donker een lange(re) sluitertijd vergt en daarbij ook een andere diafragma- en ISO-waarde. Aangezien het heel donker is kan je het beste fotograferen met een zo groot mogelijk diafragma (dus een zo laag mogelijke f-waarde). Dat voorkomt dat de ISO-waarde te hoog gaat worden.

Daarnaast kun je de keuze maken of je juist wel of niet de sterren in de foto mee wilt fotograferen. Zoja, stel de ISO-waarde dan in rond de 3200 afhankelijk van jouw camera. Pas natuurlijk wel op voor ruis. Speel gerust met de mogelijkheden van jouw camera. Hoe lager de ISO-waarde, des te hoger de kwaliteit van de foto! Wil je de sterren zichtbaar hebben dan
moet je sowieso in een donkere omgeving fotograferen én een beetje beeldruis is bijna niet te voorkomen door de hogere ISO-waarde. Indien je de sterren niet zichtbaar wilt hebben kan je de ISO-waarde iets lager instellen, maar het lukt niet om met de laagste ISO-waarde te fotograferen. Je komt al snel op ISO 800 of ISO 1600 uit.

Ook bij de sluitertijd zorg je ervoor dat je deze niet te lang maakt. Dat heeft alles te maken met de beweging van de aarde. Een te lange sluitertijd kan ervoor zorgen dat deze beweging wordt meegenomen in de foto. Zorg ervoor dat de sluitertijd niet langer is dan 0.5 seconden, maar maak ook een aantal foto’s met een snellere sluitertijd, zoals 1/100e. Zeker bij een maansondergang kan de beweging echt snel gaan. Tenslotte is het aan te raden om vanaf statief te fotograferen met een afstandsbediening (of de zelfontspanner).

Gebruik de juiste belichtingsmethode

Om de juiste belichting te krijgen stel je jouw camera in op een andere lichtmeting, dan de standaardlichtmeting. Er zijn een aantal manieren waar de camera de lichtmeting op baseert: Spotmeting, centrum gewogen lichtmeting en matrix- of meervlaks lichtmeting. In de meeste omstandigheden wordt matrix- of meervlaks lichtmeting gehanteerd. Bij het fotograferen van de maan zorgt dat echter zelden voor een goed belichte maan met veel details. De onderstaande afbeelding geeft een duidelijk beeld weer van de verschillende soorten lichtmeting.

Meervlaksmeting (Matrix / Evaluatief)
De camera neemt de situatie in zich op en maakt een schatting door de gemiddelden te nemen van de donkere en lichtere partijen in de gehele foto. Vervolgens weet de camera situaties te herkennen, zoals landschappen, waarbij de lucht bijvoorbeeld lichter is dan het
landschap zelf. Deze zones worden vervolgens ook door de camera vergeleken met al opgenomen situaties. Een nadeel van deze methoden is dat de camera de grootste contrasten zal compenseren. Hierdoor zal de foto niet worden, zoals je dat met je eigen ogen zou waarnemen. In het geval van een maansverduistering is het dus niet verstandig.

Centrum
Bij de centrummeting worden evenals bij de voorgaande meting in zones gemeten. Het grote verschil is dat de camera bij de centrummeting het midden voor 60-80% laat meetellen voor de schatting van het licht. Een nadeel is dat er in de foto soms onder- of overbelichte gedeelten kunnen ontstaan (met name aan de randen). Wel is deze vorm van lichtmeting handig wanneer je onderwerp ongeveer 50% van het beeld inneemt. Meestal kan je niet ver genoeg zoomen om dit bij de maan voor elkaar te krijgen.

Gedeelte meting
De gedeeltelijke meting meet evenals de centrummeting het midden van de situatie. Het grote verschil zit het hem in het oppervlak binnen de foto waar de hoeveelheid licht gemeten wordt. Bij de gedeeltelijke meting is dit ongeveer 9%. Dit zorgt voor minder hoge contrasten tussen de donkere en lichtere partijen. Deze stand zit niet in alle camera’s waardoor je al snel
bij de spotmeting uitkomt als je de belichting echt wilt afstemmen op een klein onderwerp in de foto.

Spotmeting
De spotmeting functie is de meest handige functie voor het fotograferen van de maansverduistering. Dat is om verschillende redenen. Je kunt als eerste zeer specifiek het licht meten. De camera meet het licht in slechts 2,5-3% van de foto. Als jij ervoor zorgt dat de maan in het midden van de foto staat dan zal de maan in ieder geval goed belicht worden.

Kies de juiste witbalans

Over het algemeen zorgt de automatische lichtbalans voor een prima kleurtemperatuur in een foto. Tijdens het fotograferen van de bloedmaan raden we dit juist af. De camera maakt namelijk een gemiddelde van de rode en blauwe kleurtinten, waardoor de bloedmaan haar charme kan verliezen. De camera zal de koperrode gloed dus willen corrigeren. En dat is natuurlijk niet de bedoeling! Gebruik daarom de witbalans bewolkt om zo de warme tinten naar voren te laten komen. Naast de voorinstellingen qua lichtbalans is het ook mogelijk om handmatig een witbalans in te stellen met graden Kelvin. Deze optie heeft echter niet iedere camera. Fotografeer je in RAW? De witbalans kan je achteraf met een gerust hart aanpassen zonder kwaliteitsverlies.

Leer hoe je goed kunt scherpstellen

Om de meest scherpe foto’s te maken is het aan te raden om het scherpstellen handmatig te doen. Bij de meeste modellen is dit zo gepiept, door de knop op de lens van M/A, naar M over te zetten. Heb je deze mogelijkheid niet? Dan is dit mogelijk om via het (info / snel) menu in te stellen. Handmatig scherpstellen wordt aangeraden, omdat de camera in zeer lastige lichtsituaties lastig het scherpstelpunt kan schatten. Zo maken sommige camera’s zelfs geen foto wanneer deze op de automatische stand geen scherpstelpunt kunnen pakken. Eenmaal ingesteld op handmatig, kun je de focus met het scherpstelwiel van de lens bepalen. Wil je toch de autofocus proberen? Stel scherp met één punt en plaats zit punt op de rand van de maan. De camera ziet daar contrast met de donkere lucht waardoor het scherpstellen soms wel lukt.

Vervolgens is het op dezelfde wijze ook mogelijk om de beeldstabilisator uit te zetten. Deze functie is niet nodig tijdens het gebruik van een statief. Als je met Sony, Olympus of Panasonic fotografeert is het mogelijk dat de beeldstabilisatie niet in het objectief, maar in de camera body zit.

Gebruik het juiste objectief

Voor het optimale bereik is natuurlijk een telelens aan te raden. Vooral als je de maan mooi prominent in beeld wenst met al haar details. Daarnaast heeft een telelens als voordeel, dat je gemakkelijker kunt zien of je de bloedmaan scherp in het vizier hebt. De standaard geleverde lenzen komen vaak maar tot 55mm of 70mm. Vaak snijden fotografen de foto na afloop bij, waardoor je kwaliteit verliest. Dat hoeft niet wanneer je een zoomlens gebruikt. Verder raden we aan om de beeldstabilisatie van de lens uit te zetten tijdens het fotograferen. Eerder heb je al kunnen lezen dat het fotograferen met een statief en afstandsbediening onmisbaar is. Omdat bij het gebruiken van een statief geen sprake van beweging is kan de beeldstabilisatie uit. Wat bevelen wij aan? Een minimale brandpuntsafstand van 200mm met als meest ideale afstand 600mm. Niet alleen handig om de bloedmaan te fotograferen, maar ook om dieren vanaf een afstand in alle rust op foto te zetten!

Workshop nachtfotografie

Denk je nu bij jezelf: Nachtfotografie, dat lijkt me wel wat! Dan hebben we goed nieuws voor je! Tijdens onze workshop nachtfotografie leggen wij de focus op de verscheidene uitdagingen die spelen tijdens het fotograferen in het donker! De workshop wordt overigens wel in de stad gehouden, dus het fotograferen van de kosmos is uiteraard wel mogelijk, maar zal ook problemen zoals lichtvervuiling met zich meebrengen. Klik hier voor meer informatie.

Volgende maansverduisteringen

Eerder dit jaar op 21 januari 2019 hadden we te maken met een totale maansverduistering. Een groot verschil tussen de totale en gedeeltelijke maansverduistering is de kleur en mate van overlapping. De rode kleur die ontstaat, die wij als bloedmaan herkennen komt enkel voor tijdens de totale maansverduistering. Hier eventjes wat belangrijke datums op rij om alvast in je agenda te noteren!

19 november 2021 Gedeeltelijke maansverduistering. Alleen voor het laatste deel te zien in Nederland en België.
16 mei 2022 Totale maansverduistering. Enkel het begin van deze Eclipse is zichtbaar in Nederland en België.
28 oktober 2023 Gedeeltelijke maansverduistering. Deze is geheel vanuit Nederland en België te volgen.
7 september 2025 Totale maansverduistering (bloedmaan). Alleen het begin niet zichtbaar in Nederland en België.

De zichtbaarheid is dus afhankelijk van het werelddeel waarin je op dat moment bent. Ben je dan toevallig op reis? Dan kan het zo maar voorkomen dat je de gehele maansverduistering tot op de details kan beleven en vastleggen. Meer informatie over de maansverduisteringen en waar en wanneer deze valt is te vinden op time and date.