Een goede foto is helemaal scherp wordt er weleens gezegd. Toch hoeft dit niet waar te zijn. Scherpte van een foto is per discipline van fotografie anders. Sportfotografie maakt vaak gebruik van een groot diafragma waardoor de achtergrond onscherp en de sluitertijd sneller wordt. Dit Depth of Field (DOF) wordt ook toegepast in onder andere macro-, portret- en natuurfotografie. Doorgaans is de regel dat de foto bij landschapsfotografie helemaal scherp moet zijn. In dit artikel wil ik ingaan op het scherpstellen bij landschapsfotografie.
Waar stel je op scherp bij een landschapsfoto?
Om over ‘scherp’ of ‘scherpte’ te praten, moeten we eerst vaststellen wat ‘scherpte’ is. Er zijn verschillende definities van het woord ‘scherp’ in omloop. De meeste definities hebben betrekking op voorwerpen, zoals een mes, etc, maar ook op smaak. Denk bijvoorbeeld aan ‘een scherpe peper’.
Bij het zoeken op ‘focus kom ik tot de volgende definitie: “Focus is het scherpstellen van een camera op een bepaald onderwerp wat zich in het beeld bevindt. Dit zal scherp worden afgebeeld op de foto”. Het onderwerp moet dus scherp zijn. Toch is dat simpeler gezegd dan gedaan. Want wat is je onderwerp? En moet ook je voorgrond scherp zijn, of wil je deze onscherp hebben? Vragen waarmee je als fotograaf te maken hebt. Je scherpstelpunt is dus afhankelijk van je compositie, je gedachte achter de foto en de discipline van fotografie. In landschapsfotografie ligt je scherpstelpunt ‘onderaan de foto’. On het kopje ‘scherpstellen’ kom ik hierop terug.
Welk diafragma geeft de beste scherpte?
Ondanks dat je het scherpstelpunt goed legt, kan je foto onscherp ogen. Een belangrijke factor is de kwaliteit van de lens. Het is belangrijk om goed ‘glaswerk’ te kopen, om een zo optimaal scherpe foto te krijgen. Mijn tip is daarom om te investeren in kwalitatief goede lenzen. Spaar liever langer door voor die ene lens, dan dat je snel een lens komt die minder is in kwaliteit. Het betaald zich altijd terug!
Binnen elke lens is een optimale scherptepunt. Zo is mijn lens op F11 het scherpst. Om hierachter te komen kun je een test doen. Zet je camera op een statief, stel scherp en zet daarna de lens op manuele focus. Je begint dan bij de grootst mogelijke diafragma (klein F-getal). Elke keer doe je een stop erbij totdat je bij de kleinst mogelijke diafragma (groot F-getal) bent. Bekijk op de computer de beelden terug en beoordeel welke foto het scherpst is. Door de eigenschappen (bestandsinfo) van de foto te bekijken weet je op welke diafragma jouw lens het scherpst is!
Groot of klein diafragma bij landschapsfotografie?
Bij landschapsfotografie is het doorgaans de regel dat de foto geheel scherp is. Natuurlijk zijn er opties om hiervan af te wijken, bijvoorbeeld als je een landschap abstract wilt benaderen. Maar doorgaans is de regel dat bij landschapsfotografie de foto geheel scherp is. Zoals hierboven aangegeven is mijn lens het scherpst bij een diafragma van F11. Ik gebruik dit diafragma dan regelmatig. Soms gebruik ik een kleinere diafragma, bijvoorbeeld om een stervormige zon te krijgen.
Toch zijn er ook leuke manieren om te spelen met scherptediepte binnen landschapsfotografie. Bijvoorbeeld een overhangende tak die scherp is en het pad eronder wazig, waardoor er diepte in de foto komt. Over diafragma valt veel te zeggen.
Het scherpstellen
Ik merk tijdens mijn workshops dat mensen regelmatig scherpstellen op het hoofdobject. Ter illustratie de foto van de Scheveningse Pier. Vaak wordt er scherp gesteld op de pier, omdat dat het hoofdobject is. Vaak valt daarna de foto tegen, omdat de voorgrond (die het meest nadrukkelijk in beeld is) onscherp is en daardoor afleidend werkt.
Met een klein diafragma (zoals F11) is het mogelijk om de gehele foto scherp te stellen. Bij deze foto heb ik scherpgesteld op de voorgrond. Ik zoom helemaal in op de voorgrond, stel automatisch scherp en zet daarna de lens op manual focus. De scherpte blijft dan zoals ingesteld. Daarna bepaal ik de compositie en druk ik af. Door de hyperfocale afstand is de gehele foto scherp, vanaf de voorgrond tot oneindig.
Ook hier geldt dat nadenken over hoe je de foto wilt maken belangrijk is. Soms is het juist mooi om een onscherpe voorgrond te hebben, omdat de nadruk meer zal vallen op het hoofdobject. Denk dus vooraf goed na wat je op de ‘gevoelige plaat’ wilt zetten en handel naar je idee!
De ultieme helpgids voor landschapsfotografie
Wil jij nog veel meer te weten komen over het maken van de mooiste landschapsfoto’s? Wij hebben een ultieme helpgids voor landschapsfotografie gemaakt. Veel leer- en fotografieplezier!
Beste Peter,
Bedankt voor je vraag. Ik snap je punt goed. De hyperfocale afstand is niet het gemakkelijkste onderdeel van fotograferen. Op je vraag wat de beste afstand is om scherp te stellen zodat heel de foto scherp wordt, kan ik lastig antwoord geven. Dit is namelijk afhankelijk van de afstand waarop je object staat. Er zijn app’s waarin je deze afstand kunt invoeren en die voor jou berekenen op hoe ver je scherpstelpunt vanaf de sensor dient te liggen. Echter is het ook belangrijk welk diafragma gebruikt. Ik merk nog weleens bij workshops die ik geef dat men denkt dat een foto alleen bij F22 geheel scherp zal zijn. Dit is echter niet het geval. Afhankelijk van je lens zal dit ergens tussen de F8 en F13 zijn. Maar ook met hyperfocale afstand lukt het niet om alles 100% scherp te krijgen (al verbetert het wel heel veel en is alles acceptabel scherp). Wil je heel de foto van voor tot achter scherp hebben, dan kun je beter de focus stacking toepassen.
Ik hoop dat dit een antwoord is op je vraag. Anders hoor ik het graag.
H.gr,
Jan Koppelaar
Beste Jan,
Dank je wel voor de heldere uitleg.
Ik ben een amateur golffotograaf en het lukt mij om aardige foto´s te maken. Waar ik mee zit is het volgende: op welke afstand ligt voor jou het focuspunt zodat de hele foto scherp staat in landschapfotografie (waaronder golfbanen). Ik lees veel over de hyperfocale afstand. Ik werk regelmatig met een statief, maar dan ligt mijn focuspunt vele malen verder dan de hyperfocale afstand.
Heb jij een tip voor mij?
Dank je wel.
Geachte Mijnheer Koppelaar
IK dank U voor uw antwoord.
Groeten Didier
Geachte Mijnheer Koppelaar
Ik heb een vraag waar ik nergens antwoord op vind.
Welke focus mode word het meest gebruikt bij landschap fotografie.
spot Af , 1pt Af, Af gebied uitgebreid 5pt ,Af uitgebreid omringen 9pt, zone Af 9pt, grote zone Af of autoselectie Af.
Dank bij voorbaat en bedankt voor uw tijd en moeite dat U in uw blog steek en Uw goede raad.
Met vriendelijke groeten didier
Dag Didier,
Bedankt voor je vraag. In de landschapsfotografie wordt vaak de het grote AF-gebied gebruikt. Hierdoor wordt op meerdere punten op ‘diverse lagen’ scherpgesteld. Echter gebruik ik vaak de flexibele spot. Hierdoor kan ik zelf bepalen waar mijn scherpstelpunt ligt. Doorgaans is dit onderin mijn beeld. Met mijn cursor kan ik de flexibele spot naar de juiste plek van scherpstelling plaatsen.
Ik hoop dat dit een antwoord is op je vraag. Zo niet, dan hoor ik het graag!
Met vriendelijke groeten,
Jan Koppelaar
Beste Jan,
Heb je 18 vlogs (youtube filmpjes) met veel plezier bekeken (en indien nodig opnieuw bekeken m.n. de dode stronk met veel info) en veel van je “”theorie””/bewerken in Photoshop opgestoken.
Ben benieuwd of er nog meer vlogs komen. Zou dat toejuichen.
Met vriendelijke groet,
Eef.
Beste Eef,
Hartelijk dank voor je leuke reactie! Fijn om te lezen dat je mijn vlogs leuk en leerzaam vindt. Ik ga er zeker mee door. Ik ben bezig met een nieuwe vlog. Mogelijk komt deze in november online!
Met vriendelijke groeten,
Jan Koppelaar
Hallo,
Weet niet of ik de vraag hier kan stellen maar i give it a shot..
Heb een landschapsfoto gemaakt met f2.0 en de hele foto is scherp wat ik zeer vreemd vind.
Is dit uit te leggen!?
Dag Pascal,
Bedankt voor je vraag. Het is inderdaad vreemd dat de gehele foto scherp is bij een groot diafragma als F2.0. Ik vermoed dat je met een compactcamera gefotografeerd hebt. Zou je iets meer je foto kunnen omschrijven. Is het bijvoorbeeld van grotere hoogte gefotografeerd? waar heb je op scherpgesteld en hoe waren je instellingen bij het scherpstellen? Heb je bijvoorbeeld meervlakscherpstelling gebruikt? wellicht kan deze informatie meer verklaren.
Met vriendelijke groeten,
Jan Koppelaar
Hallo meneer Koppelaar
Als hobbyfotograaf heb ik soms vragen waar ik een antwoord op zoek.
Ik lees in uw blog, dat u bij de foto van de Pier scherp heeft gesteld op de voorgrond. Doet u dit op 1/3 van het frame, of helemaal tegen de onderste rand van het frame?
Bij voorbaat dank voor uw tijd en moeite