Pro Praat: Landschapsfotograaf Jan Koppelaar aan het woord

In de rubriek Pro Praat interviewen wij fotografen met vragen die door onze bezoekers en social media volgers ingezonden zijn. Hieronder vind je het interview met landschapsfotograaf Jan Koppelaar.

Wie ben je en wat fotografeer je?

Ik ben Jan Koppelaar (1984). Verder ben ik getrouwd, heb ik twee lieve kinderen en ben ik in het dagelijkse leven directeur van een school voor Speciaal Basisonderwijs. Ik ben woonachtig in de Alblasserwaard. Dit gebied staat bekend om z’n mooie molens en fraaie landschappen. Sinds enkele jaren heb ik mij meer toegelegd op landschaps-en nachtfotografie. Daarnaast fotografeer ik ook graag stads- en dorpsaanzichten, vaak wel gecombineerd met hiervoor genoemde landschaps- of nachtfotografie.

Hoelang ben je al bezig met fotografie?

Sinds 2011 ben ik actief bezig met fotografie. Dit betreft het zowel zelf actief fotograferen als het geven van workshops en lezingen. Voor 2011 heb ik lang niet gefotografeerd, maar daarvoor kort tijdens het analoge tijdperk.

Ik ben een autodidact. Dit betekent dat ik mezelf alles heb aangeleerd door veel te oefenen, veel vakbladen te lezen, werken van collega’s bekijken en door samen met een fotomaat op pad te gaan. Door samen kritisch naar beelden te kijken, leer je veel. Daarom is mijn tip om kritisch naar jouw eigen beelden en naar die van anderen te kijken en je steeds af te vragen hoe je het anders zou doen.

Hoe vind jij als landschapsfotograaf al die mooie locaties?

Als landschapsfotograaf probeer ik zoveel mogelijk vanuit een plan te werken. Ik wil vooraf weten wat ik ga fotograferen en naar aanleiding van de gekozen locatie bepaal ik ook tijdstip en blijf ik de (weers)omstandigheden in de gaten houden.

Om tot een goed plan te komen laat ik mij inspireren door foto’s van anderen te bekijken, bijvoorbeeld via Google Afbeeldingen. Echter is mijn grootste inspiratiebron de locaties zelf. Door veel in het veld te zijn en te denken in composities rijpt er een plan. Naar aanleiding van dit plan ga ik via allerlei kanalen (Google Afbeeldingen, Google Earth, etc.) op zoek naar mogelijkheden om meer inzicht te krijgen in het gebied en het eventuele object. Door dit te doen geef je vorm aan je plan en heb je duidelijker voor ogen hoe jij deze foto wilt gaan maken. Lukt het niet om vooraf de locatie te bezoeken (bijvoorbeeld omdat de afstand te ver is), zorg dan dat je zoveel als mogelijk vooraf informatie over de locatie te pakken krijgt.

Als ik eenmaal een mooie locatie gespot heb, sla ik de gegevens op in mijn telefoon. Ik voer de locatie, de reisafstand, parkeergelegenheid en het type fotografie wat het beste past bij de locatie in. Op deze manier bevat mijn telefoon een schat in informatie.

Fotografeer je het liefst met opkomende of met ondergaande zon?

Persoonlijk fotografeer ik het liefst met opkomende zon. Hiervoor heb ik verschillende redenen. In de eerste plaats zijn de kleuren ’s morgens doorgaans intenser dan ’s avonds. Dit heeft met de luchtvochtigheid van de nacht te maken. Door de vochtdeeltjes in de lucht lijken de kleuren intenser. Daarnaast is bij opkomende zon de kans op bewolking meer aanwezig dan bij ondergaande zon. Heel vaak krijg ik eind van de middag, bij het zien van een schitterend wolkendek, zin om te gaan fotograferen. Maar hoe meer het tijdstip van de zonsondergang nadert hoe minder bewolking te zien is. Gelukkig is dat niet altijd zo, maar heel vaak wel. Omdat ik van mooi aangelichte wolken hou, ga ik liever op stap tijdens zonsopkomst en zonsondergang.

Een laatste reden om met zonsopkomst te fotograferen heeft te maken met de drukte. Tijdens zonsopkomst fotografeer je doorgaans alleen of met weinig mensen, terwijl tijdens zonsondergang de kans op veel meer fotografen groter is.

Met betrekking op de vorige vraag, Is het verschil te zien in de foto’s?

Als de kleuren in de lucht intenser zijn, is dit terug te zien in je foto’s. Zeker in combinatie met Exposure tot he Right. Door langer te belichten (let op dat je niet overbelicht) kan er meer data in de foto komen. In de nabewerking kun je het maximale uit de al intensieve kleuren halen. Daarnaast gaf ik aan dat ’s morgens de kans op bewolking groter is dan ’s middags. Om te kijken wat dit met je foto doet, kun je van één en dezelfde locatie twee foto’s maken: één met wolken en één zonder. Je zult merken dat de foto met bewolking meer aanspreekt.

Hoe belangrijk zijn camera filters voor jou bij je landschapsfoto’s? En welke filters gebruik je?

In mijn optiek kan een landschapsfotograaf niet zonder filters. Ik ben altijd op zoek naar de balans in de foto. Ook de balans in de belichting. Als ik werk zonder filters is deze balans weg. Dit heeft te maken dat de camera altijd uitgaat van ‘middengrijs’. Merkt de camera veel lichte delen, dan wil de camera dit terugbrengen naar ‘middengrijs’. Echter is het zo dat de camera dit met de gehele foto doet en niet alleen met de lichte delen. Het gevolg is dat de lucht goed belicht is, maar dat de voorgrond donker is. Andersom werkt dit ook: een goed belichte voorgrond levert dan een overlichte (uitgebleekte) lucht op. Om deze balans weer te krijgen, gebruik ik filters.

Ik heb een aantal filters die voor mij belangrijk zijn. Zo gebruik ik een polarisatiefilter, grijsfilters en grijsverloopfilters. De grijs(verloop)filters heb ik in diverse gradaties. Zelf fotografeer ik met filters van LEE, maar er zijn vele andere soorten op de markt. Belangrijk voor mij is dat de filters geen kleurzweem achterlaten, maar dat de kwaliteit goed blijft ook als je meerdere filters voor elkaar plaatst. Spaar daarom liever door voor kwalitatief betere filters dan dat je te snel filters aanschaft.

Hoe verkoop je landschapsfoto’s?

Ik verkoop mijn foto’s op twee verschillende manieren. Allereerst via mijn webshop op mijn site. Daar zijn de foto’s te koop op diverse materialen, maar ook als digitaal bestand zijn ze te koop. De verkoop van digitale bestanden beheer ik zelf en handel ik ook zelf af. De verkoop van foto’s op diverse materialen besteed ik uit aan een derde partij, via Werk aan de Muur. Voor mij is dit ideaal omdat het mij weinig werk kost. Ik heb de wens om ooit dit in eigen beheer te doen, maar vanwege mijn drukke baan komt er op dit moment weinig van.

Als je een beginnende landschapsfotograaf 2 tips mag geven, welke zijn dat?

Zorg dat je werkt vanuit een voorbedacht plan is mijn eerste tip. Denk na over wat en hoe je de foto wilt maken. Door je goed voor te bereiden is de kans groter dat je met een geslaagde foto thuiskomt. Zorg dat je weet wanneer je er moet zijn (niets is zo frustrerend als je de zon op ziet komen en je bent nog niet op locatie), hou rekening met je reisafstand en zorg dat je minimaal 45 minuten voor zonsopkomst/-ondergang op locatie bent. Hou de week ervoor iedere dag de weersverwachting in de gaten en laat je niet verrassen.

Concentreer je op één ding is mijn tweede tip. Ik zie regelmatig fotografen tijdens het moment suprême rondlopen op zoek naar (nieuwe) locaties. Hierdoor is de kans groot dat je het mooiste moment van de zonsopkomst mist. Daarnaast levert het betere beelden op als je jezelf concentreert op één punt, object of compositie. Hierdoor heb je de tijd om de compositie te fine tunen in het veld, zonder dat je later achter je PC erachter komt dat je beter toch één stapje naar rechts had moeten doen.

Daarnaast leveren beide tips je het verschil tussen kiekjes en foto’s op. Met kiekjes (waar overigens niets mis mee is) leg je mooie momenten vast, terwijl je met foto’s momenten mooi vastlegt.