Zeker beginnende fotografen hebben nogal eens de neiging om scherp te stellen op het hoofdobject. Afhankelijk van het gekozen diafragma zal de voorgrond onscherp zijn. Soms kan dit een mooi effect geven aan de foto, maar doorgaans wil je een landschapsfoto geheel scherp hebben. Een belangrijke techniek is die van de ‘hyperfocale afstand’.
Wat is hyperfocale afstand?
Speurend op internet wat de definitie van ‘hyperfocale afstand’ is, kwam ik tot de ontdekking dat de Dikke van Dale hiervoor geen betekenis heeft. Wikipedia geeft twee definities:
– Definitie 1: De hyperfocale afstand is de kleinste afstand waarop de lens kan worden ingesteld zodat onderwerpen op oneindige afstand nog als aanvaardbaar scherp worden voorgesteld.
– Definitie 2: De hyperfocale afstand is de afstand vanaf waar alle onderwerpen aanvaardbaar scherp zijn, wanneer de lens op oneindig is ingesteld.
De hyperfocale afstand heeft dus met afstand en scherpte te maken. Bij ‘afstand’ bedoel ik de plek vanwaar de foto scherp zal zijn. Stel je scherp op die plek, dan zal vanaf die plek alles aanvaardbaar scherp zijn. De hyperfocale afstand is dus een techniek binnen de (landschaps)fotografie om de gehele foto scherp te krijgen.
Hoe werkt de hyperfocale afstand?
Zoals gezegd is de hyperfocale afstand de afstand tussen de lens en het scherpstelpunt om te bepalen wat je scherptediepte is. De hyperfocale afstand is afhankelijk van vier factoren: de sensor, het brandpuntsafstand, het diafragma en de ‘de cirkel van verwarring (circle of confusion). Deze laatste factor is ‘het criterium dat de grootst aanvaardbare cirkel die voor het menselijke oog nog als scherp zal worden. Het bepaalt daarbij ook de aanvaardbare diameter van een punt op een bepaald fotografische medium. Om de hyperfocale afstand bij een full-frame camera te berekenen is een speciale formule gemaakt:
H = Hyperfocale afstand
f = Brandpuntsafstand
N = Diafragma(getal)
c = diameter van de aanvaardbare verstrooiingscirkel (0,03 voor full-frame en 0,02 voor een APS-C)
Bij een APS-C camera heb je te maken met een bepaalde crop-factor. Bijvoorbeeld een crop-factor van 1.6x. Hiervoor geldt een andere formule:
Stel je voor dat je gaat fotograferen met een brandpuntsafstand van 20mm met een diafragma van F11, uitgaande van een verstrooiingscirkel van 0.030mm. Ik kom dan op de volgende berekeningen:
Apps om de hyperfocale afstand te berekenen
Op het moment dat je aan het fotograferen bent, lukt het niet altijd om snel deze berekeningen te maken. Je hebt immers al je aandacht nodig bij het fotograferen. Er zijn diverse app’s te downloaden waarin deze berekening uitgevoerd kan worden. Zelf werk ik veel met de app ‘HyperFocal Pro’. In deze gratis app kun je jouw camera invoeren. Dit heeft te maken of je camera een full-frame of APS-C camera is. Daarnaast voer je het brandpuntsafstand en je gekozen diafragma in. De app berekent dan de hyperfocale afstand.
Uiteraard zijn in de appstore of google play diverse andere (gratis) app’s te vinden. Kijk welke app jou het meest aanspreekt. Het is altijd handig om een dergelijke app mee te nemen het veld in. Het scheel je veel hoofdrekenen en je kunt genieten van de mooie dingen die voor je afspelen.
De ultieme helpgids voor landschapsfotografie
Wil jij nog veel meer te weten komen over het maken van de mooiste landschapsfoto’s? Wij hebben een ultieme helpgids voor landschapsfotografie gemaakt. Veel leer- en fotografieplezier!
Die extra f in de formule voor APS-C camera’s, waar komt dat vandaan?
Kan iemand mij daar de theoretische uitleg voor geven?
Beste Jan,
Wellicht is onderstaand youtube filmpje ook verhelderend m.b.t. hyperfocale afstand.
https://www.youtube.com/watch?v=yG8gK-RqnGg&t=152s
Met vriendelijke groet,
Eef.
Klopt Joost. Het plus-getal aan het einde van de berekening moet +20 zijn i.p.v. +11. Excuses
Kan het zijn dat de formule in het voorbeeld van de APS-C camera niet juist is? Volgens mij is het brandpuntafstand 20 en niet 11 ( dat is het diafragma)
Daniel,
welke afstandmeter heb je ? je hebt ze nl van 15, 20, 30 50 mtr.
Bedankt. Zo weet ik eindelijk hoe je dat in de praktijk toepastaat. Ik heb vaak genoeg over het begrip hyperfocale afstand gehoord en gelezen maar nooit werd er gezegd hoe dat toepasbaarad is in de praktijk.
@Ingrid, ik gebruik een kleine lazer afstandsmeter (Bosch) die ik naast de camera hou en op iets richt en zo de afstand kan meten om hyperfocal scherp te stellen en dit gaat redelijk precies. Zo weet ik je afstand tot op een paar cm na.
Dag Bianca,
In de foto hierboven heb ik scherpgesteld op het riet rechts onderin. Anders op de weerspiegeling in het water idd. Je hebt wat contrast nodig om scherp te stellen. Lege water was moeilijk. Dus aanpassen aan de omstandigheden.
als je op 1,8 meter moet scherpstellen en er is niets bijvoorbeeld op de foto hierboven. Kan me niet voorstellen dat de brug op 1,8 meter afstand was van de camera. Stel je dan scherp op het water?
Dag Ingrid,
Dat zal inderdaad een beetje gokken zijn. Toch is het gemakkelijk om dit te weten, omdat je dan weet waar ongeveer je scherpstelpunt moet liggen. Als je dat niet weet en je scherpstelpunt ligt twee meter vanaf de berekende afstand, dan kan de foto op de voorgrond niet scherp worden.
Handig zou kunnen zijn om stappen te nemen vanaf de statief om globaal je scherpstelpunt te ‘berekenen’.
Ja, leuk als je weet dat het scherpstellen op1,8 meter moet gebeuren. Maar hoe meet je dat ter plekke? Neem je eencentimeter mee? Lijkt me een beetje gokken.