Daglicht, of de technische term natuurlijk licht. Het verandert het gehele jaar door om haar aan het einde van het jaar weer te vinden op dezelfde plek waar het begon, en hier opnieuw te beginnen aan dezelfde cirkel. Elk seizoen brengt ander licht met haar mee.
In het voorjaar staat de zon elke dag een stukje hoger. Met de zomer die nadert worden de dagen langer, de schaduw korter en de lichtintensiteit sterker. In de zomer staat de zon op haar hoogste; hierdoor is het licht het sterkste. We kennen het allemaal wel: dat bijna onbruikbare licht midden op de dag. Het licht in de zomer passeert door minder atmosfeer dan in de winter. Hierdoor is het licht witter en blauwer in vergelijking met de winter. Het licht wordt dan ook wel hard licht genoemd.
Naar de winter toe zwakt het licht af, de dagen worden korter. Het directe licht verdwijnt als sneeuw voor de zon. De wolken en het weer functioneren als een soft box. Hierdoor wordt het licht zachter. Mocht er een dag zijn waarop de zon wel doorbreekt, dan heeft het licht een gouden tint en zijn de schaduwen langer. Het licht moet in de winter een langere reis maken door de atmosfeer. Tijdens deze reis verzwakt het blauw in het licht; hierdoor blijft het warmere licht over en creëert dit meer een gouden tint. Ook wordt door deze langere reis het licht zachter. Het licht in de winter valt schuin op de aarde en hierdoor zijn de schaduwen langer.
Ook een interessant feit: de luchtvochtigheid heeft effect op hoe wij het licht zien. In kouder weer zit er minder vocht in de lucht, dus zijn er minder obstakels voor het licht om tegenaan te botsen. Hierdoor wordt het licht sterker, helderder en zorgt het ervoor dat de lucht helderblauw wordt. In warm weer is de luchtvochtigheid hoger; hierdoor gebeurt het tegenovergestelde. Het licht wordt zachter, meer goudkleurig en waziger.
Nog een paar technische feiten: foto’s gemaakt met daglicht hebben een betere kleuraccuraatheid. Hierdoor is dit licht goed te gebruiken voor portretten. Ook zijn de schaduwen zachter dan bij artificieel licht.
Zoals we nu weten is natuurlijk licht altijd aan het veranderen; er spelen vele factoren die dit licht beïnvloeden. Het licht willen sturen is onmogelijk, het is altijd in controle en jij past je aan. Daglicht daagt uit, het creëert onverwachte momenten en zorgt ervoor dat we hier creatief op moeten inspelen. Maar hoe doen we dat?
Inhoud van dit artikel:
1. Verschillende soorten licht herkennen
2. Licht gebruiken
5. Attributen voor het gebruiken van daglicht
6. Slot
Verschillende soorten licht herkennen
Om daglicht te kunnen gebruiken is het handig om eerst het licht te leren kennen.
Dit kunnen we opdelen in drie verschillende lichtsoorten.
Golden hour
Het welbefaamde “Golden hour”. Het licht is zachter en makkelijker te gebruiken om een mooier resultaat te krijgen. De naam zegt genoeg: het gouden licht.
Dit licht ontstaat doordat het licht door tien keer dikkere atmosfeer reist dan wanneer de zon hoog aan de hemel staat. Hierdoor worden de korte golflengtes (blauw, violet) verstrooid en blijven de langere golflengtes over (rood, oranje).
Kwaliteit van dit licht: zacht, goud, warm, zachte schaduwen.
Direct licht
Tussen opkomst en ondergang hebben we het harde daglicht. De zon staat hier op haar hoogste; zoals we geleerd hebben creëert dit hard licht.
De reis van dit licht is het kortste en hierdoor wordt het licht het minste verstrooid. Dit betekent dat het licht het minst gefilterd wordt, waardoor het licht hard blijft en vooral wit. Hierdoor komen kleuren minder rijk uit. Het licht is sterk en werkt minder flatterend voor portretten. Het licht zorgt voor harde schaduwen.
Kwaliteit van dit licht: wit, hoge intensiteit, hard, kleuren vervagen.
Tip: Voor het maken van portretten is de schaduw je beste vriend. Ook kun je gebruikmaken van een ND-filter (Neutral Density). Deze filter schroef je op de lens en door te draaien haal je per stap een stop van de belichting af. Hierdoor kun je bijvoorbeeld een lager f-getal gebruiken tijdens hard licht.
Blue Hour
Vlak voor opkomst en na ondergang hebben we het zeer bekende Blue hour. Dit licht heeft, zoals het al verraadt, een blauwe tint. Dit komt doordat de zon net onder de horizon zit. Om het wetenschappelijk te benaderen: het oranje en rode licht verplaatsen zich omhoog weg van ons door de atmosfeer en worden verstrooid; hierdoor bereiken vooral de blauwe en violette kleuren ons. Violet zien we nauwelijks, dus blijft blauw over.
De duur van dit licht verschilt per seizoen en zelfs per breedtegraad. Voor Europa is de duur 30 tot 45 minuten in de zomer langer dan in de winter.
Kwaliteit van dit licht: zacht, blauw, geen harde schaduwen.
Licht gebruiken
Nu we licht kunnen herkennen, kunnen we het gebruiken en toepassen. Soms willen we meer licht of licht op een andere plek dan waar het valt. Soms willen we het juist dempen om het zachter te maken. Met een lamp is dit een draai aan de knop; met daglicht werkt dit anders.
Door gebruik te maken van doeken, platen en reflectieschermen.
Het is vrij simpel: wit reflecteert, zwart neemt licht op. Door dit te gebruiken kunnen we het licht ‘sturen’.
Licht reflecteren
Wanneer we weinig licht hebben, kunnen we licht reflecteren. Bijvoorbeeld bij portretfotografie: het licht komt van rechts, waardoor er aan de linkerkant van het gezicht een schaduw ontstaat die we niet willen. Dit kunnen we oplossen door het licht terug te kaatsen naar de schaduwzijde.
Dit kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld met een reflectiescherm. Dit scherm heeft vijf zijden:
zwart, zilver, goud, soft box en wit.
In dit geval willen we de zilveren of witte kant gebruiken om het licht te reflecteren. De zilveren kant kaatst het licht sterker terug, de witte kant zachter.
In een studio kunnen dit ook doeken of platen zijn. Hoe groter het oppervlak, hoe meer licht er wordt weerkaatst.
Nu we weten dat wit licht reflecteert, kunnen we dit op veel manieren gebruiken: doeken, platen (piepschuim of hout). Piepschuim is lichter en makkelijker te gebruiken; hout gaat langer mee.
Door twee doeken aan elkaar te bevestigen (zwart/wit) creëren we hetzelfde als bij de platen. De doeken zijn wel iets lastiger te gebruiken omdat ze bevestigd moeten worden. Ze zijn daarentegen lichter en makkelijker te vervoeren.
Zowel platen als doeken kunnen uiteraard ook worden gebruikt als achtergrond.
Aan de linkerkant van de geportretteerde staat een witte plaat die het licht reflecteert. Het licht komt door een kleine strook naar binnen waardoor het gezicht wordt verlicht.
Licht dempen
Soms kan het licht te sterk zijn, bijvoorbeeld het harde licht in de zomer. Dit licht maakt het onderwerp flets en misschien zelfs een beetje saai.
Hoe kunnen we het licht dempen?
Een van de simpelste manieren is een diffusiedoek. Dit is een wit, semi-transparant doek dat het licht zachter maakt. Deze doeken zitten ook voor lampen; dan noemen we dit een soft box.
In een daglichtstudio kun je deze doeken voor het raam hangen om het licht zachter te maken, de schaduwen minder hard te maken en glansplekken te verminderen.
In de filmwereld worden deze doeken ook veel gebruikt; ze worden dan aan buizen bevestigd zodat ze buiten toepasbaar zijn.
Gelukkig zit dit doek ook in het eerdergenoemde reflectiescherm. Bij hard daglicht kunnen we dit gebruiken om schaduw te creëren en het licht minder hard te maken ideaal voor portretten.
De natuur helpt soms ook: denk aan het licht dat door bomen wordt gefilterd of aan wolken die functioneren als een gigantische soft box.
Licht blokkeren
Om minder licht te creëren kunnen we het licht blokkeren. Dit kan op verschillende manieren. In een studio kunnen we gebruikmaken van gordijnen probeer dit maar eens thuis door simpelweg de gordijnen meer of minder te sluiten.
Daarnaast kunnen we ook doeken of platen gebruiken. Die kunnen we zo positioneren dat het licht valt zoals we willen.
Attributen om met daglicht te spelen
Platen
Zoals benoemd kunnen we platen maken of kopen die aan één kant zwart zijn en aan de andere kant wit. Wit om te reflecteren, zwart om licht te dempen.
Deze platen zijn makkelijk te maken en te gebruiken in een studio.
Tip: Gebruik terpentineverf deze is slijtvaster dan water dragen verf. Nadeel: terpentineverf heeft een subtiele glans, dus als achtergrond is dit lastiger te gebruiken.
reflectiescherm
Het bekende reflectiescherm dat makkelijk mee te nemen is en verkrijgbaar in verschillende groottes. Een essentieel item in elke fotograaf zijn of haar tas.
Doeken
Doeken zijn zelf te maken of kant en klaar te kopen. Door twee doeken aan elkaar te naaien heb je altijd een zwarte en een witte doek bij de hand.
Nadeel: doeken kreukelen snel.
Tip: Koop een katoenen doek zonder polyester. Polyester glimt en dat zie je terug op foto’s wanneer de doek als achtergrond wordt gebruikt.
Diffusiedoek
Een diffusiedoek kan worden gekocht of zelf worden gemaakt.
Daglichtberekening-apps & websites
Tegenwoordig zijn er apps en websites om de stand van de zon te berekenen. Deze handige tools kunnen voorspellen waar de zon zal staan ideaal bij het plannen van shoots op onbekende locaties.
Aanraders: Sunsurveyor Lite, Sun Locator (betaald), Suncalc (website)
Slot
Zoals we nu weten: daglicht is complex, maar met de juiste technieken goed te gebruiken. Het heeft unieke kwaliteiten en levert een resultaat dat niet te vergelijken is met kunstlicht.
