Fotograferen met filters: waarom en welke filters?

Tijdens mijn workshops landschapsfotografie krijg ik regelmatig de vraag waarom ik filters gebruik. Men denkt dan veelal dat ik de boel manipuleer. Soms krijg ik de opmerking dat filters voor een onnatuurlijk effect zorgen. In dit artikel wil ik ingaan op het gebruik van filters. Mijn stelling luidt: “Filters zijn onmisbaar bij landschapsfotografie”.

Waarom filters?

Ik kan begrijpen dat mijn hierboven genoemde stelling om uitleg vraagt. Het simpele, en kort door de bocht, antwoord is: Dat komt door de ‘gebrekkige techniek’ van de camera. Het genuanceerder antwoord is dat de camera (de sensor) geen grote contrasten aankan. Onze ogen zijn prima in staan (grote) contrasten te onderscheiden en hieraan de juiste ‘belichting te geven’. De camera kan dit niet. Maak maar eens een foto van een ondergaande zon zonder filters. Je hebt dan twee soorten resultaat:

1. De lucht is goed belicht, maar je voorgrond is donker (zwart).
2. De voorgrond is goed belicht, maar de lucht is uitgebeten (wit).

Dit komt omdat de camera moet kiezen. Kiezen tussen een goed belichte lucht of een goed belichte voorgrond. Vertrouw in dit geval nooit je camera, want die maakt in dit opzicht vaak de verkeerde keuze.
Wellicht vraag je af hoe het komt dat de camera een keuze moet maken. Ik probeer het zo simpel mogelijk uit te leggen. Omdat de camera geen grote contrasten aankan, is gekozen voor een ‘gemiddelde’; ook wel middengrijs genoemd. De camera gaat ervan uit dat de helderheid van elk fotografisch onderwerp voor 18% gereflecteerd wordt naar de camera. De lichtmeter van de camera is hierop ingesteld. Doorgaans levert dit prima beelden op, met goede doortekening in de donkere en lichte delen. In contrastrijke situaties (als een zonsopkomst/-ondergang) word je beslist geconfronteerd met het gebrek van je camera. De camera komt voor een dilemma te staan: kies ik voor een goede lucht (breng ik deze naar middengrijs; 18% grijs), maar dan wordt de gehele foto dus donkerder (en dus je voorgrond ook). Of kies ik voor een goed belichte voorgrond (breng ik deze naar middengrijs; 18% grijs), maar dan wordt de gehele foto opgelicht en dus de lucht ook. Om ervoor de zorgen dat in dergelijke situaties de foto in een goede balans komt, kun je bijvoorbeeld filters gebruiken.

Als landschapsfotograaf wil je soms dynamische luchten in je foto krijgen. Hiervoor zijn langere sluitertijden nodig. In de avond is dit automatisch verkrijgbaar, omdat het donker wordt/is. Wil je overdag langere sluitertijden hebbe, zal je filters moeten gebruiken. In het vervolg van dit artikel wil ik de meest voorkomende filters bespreken.

Polarisatiefilter

De polarisatiefilter is een belangrijke filter voor de landschapsfotograaf. Eigenlijk zijn het twee filters op elkaar die ten opzichte van elkaar gedraaid kan worden. Het effect is dat er meer contrast in de foto komt. Bijvoorbeeld een blauwe lucht met witte wolken wordt contrastrijker zodat de witte wolken goed zichtbaar zijn.
Daarnaast zorgt een polarisatiefilter voor meer verzadiging. De kleuren worden intenser.

Een neven effect van de polarisatiefilter is dat het donkere glas voor langere sluitertijden zorgt. Hou hier rekening mee tijdens het fotograferen. Door de langere sluitertijd neemt de camera meer licht op waardoor kleuren verzadigder worden.

Grijsfilters

Grijsfilters worden vaak verward met grijsverloopfilters. Zoals de benaming al aangeeft zit in grijsverloopfilters een verloop van doorzichtig naar donker glas. Grijsfilters hebben dit niet. Grijsfilters zijn compleet donker en hebben de werking om de sluitertijden langer te maken. Hierdoor krijg je een dynamische lucht, worden auto’s gekleurde strepen en bij zeer lange sluitertijden worden wandelende mensen niet meer zichtbaar op de foto. Grijsverloopfilters heb je in diverse gradaties. De 0.3 (ook weleens ND2 genoemd; 1 stops), 0.6 (ook weleens ND4 genoemd;2 stops) en 0.9 (ook weleens ND8 genoemd; 3 stops) zijn de bekendste! Daarnaast heeft een merk als bijvoorbeeld LEE ook een Little Stopper (6 stops), Big Stopper (10 stops) en sinds kort de Super Stopper (15 stops). Hoe donkerder het glas, hoe langer de sluitertijden worden.

welke filters gebruik je voor landschapfotografie ?

Belangrijk bij het gebruiken van deze filters is dat je eerst de camera scherpstelt en daarna de filter ervoor schuift (Dit hoeft niet altijd bij Systeemcamera’s). Door het donkere glas is het moeilijk scherpstellen. Het is vervelend als je later thuiskomt met onscherpe foto’s! Daarnaast is het handig om te weten hoe het werkt met de aantal stops. Op internet zijn hier diverse hulpmiddelen voor te vinden!

Grijsverloopfilters

Zoals aangegeven hebben grijsverloopfilters een verloop in de filter (soft gradual filter; SG), of bestaat de filter uit twee helften (hard gradual filter; HG).
Ook de grijsverloopfilters zijn in diverse gradaties te verkrijgen. Ook hier zijn de 0.3, de 0.6 en de 0.9 het populairst. Maar er zijn ook verloopfilters van 1.2 of zelfs hoger. Hoe hoger het getal hoe donker het verloop zal zijn. Dit geldt overigens ook voor de Hard Gradual filters. Beide soorten filters worden gebruikt om de lucht ten opzichte van de voorgrond in balans te brengen (lees waarom het kopje: Waarom filters?). Ook deze filters zorgen voor langere sluitertijden waarmee rekening gehouden dient te worden. In tegenstelling tot de grijsfilters kunnen grijsverloopfilters wel voordat er scherpgesteld wordt voor de lens geschoven worden.
Waarom twee soorten verloopfilters, daar de werking dezelfde aard hebben? Soft Gradual filters hebben een fijner verloop. Deze filter is handig in bijvoorbeeld steden. De horizon is niet recht, er zijn hoogteverschillen te zien. Door het verloop is geen duidelijke scheidslijn te zien. Heb je een rechte horizon, zoals bijvoorbeeld aan het strand, dan is een Hard gradual filter prima te gebruiken. Let op dat bij verllopfilters de dichtheid vanaf boven steeds minder wordt.

Kwaliteit

Filters zijn er in diverse maten, soorten en gradaties. Maar ook in diverse merken. De een is het andere merk niet. Zo zijn er relatief slechtere filters (denk aan cokin, Stealth gear, etc.) maar ook duurdere. Wij hebben daarom besloten om zelf hoge kwaliteit filters te laten ontwikkelen, onze kwaliteit is vergelijkbaar zijn met B+W ND en Hoya. Voor deze filters betaal je echter een veel hogere prijs. Waarom zijn onze filters dan toch zoveel goedkoper? De reden hiervoor is simpel. Aangezien wij rechtstreekse contacten hebben met producenten van filters hebben wij besloten deze direct aan de consument te verkopen zonder tussenkomst van andere partijen. Hierdoor kan de prijs veel lager blijven en kan iedere (hobby)fotograaf een topkwaliteit filter kopen voor een scherpe prijs.

De ultieme helpgids voor landschapsfotografie

Wil jij nog veel meer te weten komen over het maken van de mooiste landschapsfoto’s? Wij hebben een ultieme helpgids voor landschapsfotografie gemaakt. Veel leer- en fotografieplezier!

VOLG OOK EEN BASISCURSUS OF WORKSHOP

Kijk in de kalender voor alle activiteiten in de komende maanden. Wil je op de hoogte blijven van nieuwe data? Vul dan het interesseformulier in.

Basiscursussen

Workshops landschapsfotografie

Reacties (19)

Dag Remi,
Bedankt voor je reactie. ND-filters kan je inderdaad gebruiken bij veel licht. Hiermee kun je jouw sluitertijd verlengen, óf een groter diafragma kiezen. Beiden hoeven elkaar niet uit te sluiten. Bij landschapsfotografie (mijn discipline) werk ik met een vast diafragma (F11). Voor mij geldt dus dat ik vooral mijn sluitertijd wil aanpassen met de de ND-filters. Maar je opmerking omtrent diafragma is zeker waar!

Hartelijk groeten,
Jan Koppelaar

Ik ben me pas sinds kort aan het verdiepen in fotografie, en dacht begrepen te hebben dat nd-filters vooral gebruikt worden om in situaties met veel licht en een snelle lens te kunnen kiezen voor een groter diafragma en dus een kleinere scherptediepte?

Klopt het dat een variabel grijsfilter alleen gebruikt wordt bij het maken van een film? En dat het niet geschikt is voor het maken van een enkele foto? Dit werd onlangs beweerd. Het zou zonde zijn van het geld een dergelijke aankoop te doen. Graag jouw mening hierover. Hartelijke groet van Tineke Druijf

Nee dat klopt niet. Het is wel waar dat variabele grijsfilters heel vaak gebruikt worden in de filmindustrie, maar zelf fotografeer ik ook regelmatig met een variabel grijsfilter. Met name in schemerige omstandigheden als bv. een 10 stops grijsfilter voor een te lange sluitertijd zorgt.

Gebruik je deze filters alleen bij landschapsfotografie?

Een polarisatiefilter kan je eigenlijk altijd buiten gebruiken als de zon schijnt, dat hoeft dus niet perse met landschapsfotografie te zijn. Daarnaast kan je met een polarisatiefilter ook reflectie uit vitrines (in bijv. een museum) weghalen.

De grijsfilters kun je gebruiken in iedere situatie waarbij je graag een langere sluitertijd wilt krijgen. Stel je fotografeert in een drukke stationshal waar veel mensen lopen. Met een lange sluitertijd kan je die mensen laten “verdwijnen”.

Grijsverloopfilters zijn wel filters die echt bij landschapsfotografie horen 🙂

Voor nachtfotografie wordt een blauwfilter aanbevolen om geen gele lucht te krijgen en waarbij het valse stadslicht wordt weggefilterd. Deze zijn best kostbaar. Ik heb een aantal Cokin filters maar een blauwfilter of nachtfilter kom ik daar niet tegen. Graag advies over aanschaf filter.

Ik ben een beginnende fotograaf en wil graag een filter aanschaffen maar geen idee wat ik moet aanschaffen. Ik heb jullie artikel over filters gelezen en die is heel duidelijk. Alleen heb ik geen idee waar ik het best voor moet gaan. Ik heb het idee de variabele filter maar ben niet zeker.

Kunt u mij adviseren welk starter filter ik het best kan kopen?

Hartelijk dank vast!

Mvrgr
Dazza

Dag Dazza,

Bedankt voor je bericht. Hoewel je vraag helder is, is het geven van een antwoord erop lastiger. Het hangt namelijk helemaal af wat je met het filter wilt bereiken. Wil je langere sluitertijden creëren, dan zou ik voor een grijsfilter gaan. Wil je tijdens zonsopkomst en/of -ondergang fotograferen is een grijsverloopfilter handiger. Fotografeer je het liefst met zonlicht en wolkenvelden, dan is een polarisatiefilter handiger (evenals bij reflecties weghalen in water en ruiten). Het hangt dus af van je doel. Het is belangrijk om dat als eerste te bepalen; wat wil je bereiken en welke filter(s) zijn daarbij nodig.
Als startfilter zou ik niet al te zware filters kopen (bijvoorbeeld 0.6 of N4). Dit filters is wat all-rounder dan zwaardere filters.

Ik hoop dat dit een antwoord is op uw vraag. Mochten er nog vragen en/of opmerkingen zijn, hoor ik het graag.

Met vriendelijke groeten,
Jan Koppelaar

welk filter kan ik het beste gebruiken bij sportfotografie en met name wielrennen?

Dag Martin,
Bedankt voor je vraag. Filters hebben altijd invloed op je sluitertijd. Deze worden, door welke filter ook, langer. Bij sportfotografie wil je juist korte sluitertijden, om zo de sporter te kunnen ‘bevriezen’. Wil je echter doelbewust wat bewegingsonscherpte in je foto kun je het beste kiezen voor een grijsfilter. Hierdoor worden de sluitertijden langer, waardoor de camera meer beweging registreert.
Ik hoop dat dit antwoord geeft op je vraag. Anders hoor ik het graag.

H. gr,
Jan Koppelaar

Dat je bij sporten altijd een korte sluitertijd wil is een foute stelling. Het is een veel gemaakte fout bij rijdende sporten. Daar wil je juist beweging in je wielen. Anders lijkt het alsof de fietser (of auto, motor enz…) stil staat. Door de snelle beweging van de fietser en de relatief lange sluitertijd zul je moeten pannen om de fietser scherp op de foto te krijgen 😉 Maar ook bij vliegtuigen met propellers en dus ook helikopters, wil je geen te snelle sluitertijd om de beweging van de propeller te zien. In de meeste gevallen lukt dit wel zonder filter omdat de sluitertijden meestal niet echt lang zijn.

Beste MLAP,
Je beredenering klopt. Het zogenaamd ‘meetrekken’ bij bijvoorbeeld een raceauto geeft een gaaf effect. In mijn antwoord heb ik daarom ook gezegd ‘wil je echter doelbewust wat bewegingsonscherpte in je foto kun je het beste voor een grijsfilter kiezen.’ Soms is dat nodig bij het meetrekken als de lichtomstandigheden dit vereisen.

Bedankt voor je reactie. Hierdoor wordt de formulering scherper en inhoudsvoller.

Klopt T. van der Kolk. Zo weet ik dat er een Z-line is van Cokin. Deze filters zijn beter dan de P-lijn. Het artikel is vanuit persoonlijke ervaring/kennis geschreven. Uiteraard is iedereen vrij om te kiezen welke filters hij/zij wil. De twee links onderaan het artikel zijn zeker aan te bevelen!

Ligt er net aan welke Cokin filters je hebt.
Ik heb zelf ook Cokin filters en die zijn zeer goed.

Lijkt me interessant .

Leuk en interessant artikel! 1 dingetje: in je tekst over de grijsfilters schrijf je “Grijsverloopfilters heb je in diverse gradaties:…”. Hoewel het correct is bedoel je in die tekst dat je grijsfilters in diverse grafsties hebt, gezien de context. Wel grappig, gezien je vlak ervoor nog schrijft dat grijsfilters vaak verward worden met grijsverloopfilters en daarna bewijs je dat ook meteen (enkel in woord en niet betekenis).

Graag gedaan. Ik hoop dat je er mooie resultaten door zult schieten. Veel fotoplezier toegewenst!

Vroeger toen ik nog analoog fotografeerde en zelf wel eens afdrukte in de donkere kamer in zwartwit gebruikte ik vaak een geelfilter omdat dat de contrasten mooier maakte, en meer tekening gaf in de luchten. Alles werd er ook wat dreigender van en daar hield ik van. Maar het is nooit in me opgekomen om dat ook te gebruiken bij mijn huidig toestel en mijn huidige manier van fotograferen. Bedankt dus voor de tip!

Reacties op T. van der Kolk Reactie annuleren